Πρωτοχριστιανικές θέσεις, Βυζαντινές / Μεταβυζαντικές Εκκλησίες και Μοναστήρια, Μεσαιωνικά Μνημεία

Λάμπουσα

Η Λάμπουσα βρίσκεται κοντά στο χωριό Λάπηθος της επαρχίας Κερύνειας και υπήρξε σημαντική Πρωτοχριστιανική πόλη η οποία εγκαταλείφθηκε κατά τον 7ο αι. μ.Χ. συνέπεια των Αραβικών επιδρομών. Το μόνο μνημείο που σώζεται στην αρχαία αυτή πόλη είναι το μεσαιωνικό παρεκκλήσι του Αγίου Ευλαλίου. Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται επίσης και το μοναστήρι της Αχειροποιήτου, βυζαντινή εκκλησία η οποία υπέστη τροποποιήσεις κατά τον 16ο αι.

Η Λάμπουσα χρησιμοποιείται σήμερα ως στρατόπεδο των κατοχικών δυνάμεων και το μοναστήρι της Αχειροποιήτου ως στρατιωτική αποθήκη (Olay 03.05.1982, Olay 26.04/17.05.1982). Κάποιες εκκλησιαστικές εικόνες από τη Λάμπουσα βρέθηκαν στο αεροδρόμιο της Άγκυρας από όπου θα εξάγονταν λαθραία. Στη θέση όπου είχε βρεθεί ο Θησαυρός της Λάμπουσας διενεργήθηκαν παράνομες ανασκαφές από το ούτω καλούμενο ‘Τμήμα Αρχαιοτήτων’ του ψευδοκράτους σε συνεργασία με ομάδα Γερμανών το επιστημονικό υπόβαθρο των οποίων είναι άγνωστο (Kibris 04.09.1993 και 06.04.1994). Σύμφωνα με τον Τ/Κ τύπο (Avrupa 07.10.1998) ο χώρος της αρχαίας Λάμπουσας είναι εντελώς παραμελημένος και τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα έχουν άμεση ανάγκη συντήρησης.

Μοναστήρι Αντιφωνητή, Καλογραία

Το μοναστήρι του Αντιφωνητή κτίστηκε κατά τη Βυζαντινή περίοδο, στα τέλη του 12ου αι. ως καθολικό μονής σε μια ειδυλλιακή τοποθεσία στο δάσος του Πενταδακτύλου. Στα τέλη του 15ου – αρχές 16ου αι.το κτίριο τροποποιήθηκε. Προστέθηκε στο ναό ο νάρθηκας στα δυτικά και μια ανοικτή στοά στη νότια πλευρά της εκκλησίας. Το 12ο αι. η εκκλησία διακοσμήθηκε με τοιχογραφίες και ακολούθησε ακόμη μια μεγαλύτερη σειρά τοιχογραφιών στα τέλη του 15ου – αρχές 16ου αι.. Οι πρώιμες τοιχογραφίες σώζονταν στην αψίδα, στις καμάρες του βήματος, στους ανατολικούς ελεύθερους κίονες του ναού, στο δυτικό κίονα του νότιου τοίχου και στο νοτιοδυτικό ημιχώνιο. Στις τοιχογραφίες εικονίζονταν: η Θεοτόκος στον τύπο της Βλαχερνίτισσας μεταξύ των αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ, ιερουργούντες ιεράρχες, η Ανάληψη του Χριστού, οι άγιοι Νικόλαος, Συμεών ο Στυλίτης, Δημητριανός, Δανιήλ ο Στυλίτης, Τριφύλλιος, Συμεών ο Θαυματουργός, Φώτιος και Πολυχρόνιος. Επίσης εικονογραφήθηκε η Γέννηση, η Υπαπαντή, η Βάπτιση του Χριστού και η Μεταμόρφωση. Κατά τα τέλη του 15ου – αρχές 16ου αι. στο κέντρο του τρούλου εικονογραφήθηκε ο Χριστός Παντοκράτορας και γύρω του η Δέηση και πλήθος αγγέλων. Χαμηλότερα εικονίζονταν οι απόστολοι καθισμένοι σε θρόνους και ανάμεσα στα παράθυρα του τρούλου οι δεκαέξι προφήτες. Στο βόρειο τοίχο βρισκόταν εικονισμένη η Μέλλουσα Κρίση – Δευτέρα Παρουσία. Ο νότιος τοίχος εκοσμείτο από την πολυπρόσωπη σκηνή της Ρίζας του Ιεσσαί. Επίσης, το βορειοδυτικό ημιχώνιο έφερε σκηνές από τη ζωή της Θεοτόκου. Το τέμπλο του ναού ήταν του 16ου αι. και ήταν ξυλόγλυπτο. Επίσης, το εικονοστάσι διατηρούσε εικόνες του 16ου αι., ένα βημόθυρο του 16ου αι. και ένα του 17ου αι.

Οι τοιχογραφίες διατηρούντο σε καλή κατάσταση μέχρι το 1974. Στα χρόνια που ακολούθησαν την τουρκική εισβολή του νησιού ο ναός έγινε θύμα συστηματικής σύλησης. Καταστράφηκαν και αφαιρέθηκαν τοιχογραφίες αλλά και εκκλησιαστικές εικόνες και εκκλησιαστικά ξυλόγλυπτα αντικείμενα. Τα κεφάλια των δύο αρχαγγέλων στην αψίδα του ναού καταστράφηκαν, αφαιρέθηκε το άνω τμήμα της σκηνής της Γέννησης του Χριστού και ο Παντοκράτορας στον τρούλο πυροβολήθηκε με κυνηγετικό όπλο.

Οι σημαντικές τοιχογραφίες της Μέλλουσας Κρίσης και της Ρίζας του Ιεσσαί τεμαχίστηκαν και αφαιρέθηκαν από το ναό. Πολλά τμήματα καταστράφηκαν κατά την αφαίρεση αυτή. Τουλάχιστον εξήντα τμήματα των τοιχογραφιών αυτών βρέθηκαν στο Μόναχο και τριάντα δύο τμήματα επαναπατρίστηκαν το 1997. Τα υπόλοιπα τμήματα βρέθηκαν το 1997 από την αστυνομία του Μονάχου στην κατοχή του Τούρκου αρχαιοκάπηλου Aydin Dikmen.

Το Μάιο του 1995 τέσσερις εκκλησιαστικές εικόνες (Ευαγγελιστές Μάρκος και Ιωάννης και Απόστολοι Πέτρος και Παύλος) του 16ου αι. οι οποίες αφαιρέθηκαν λίγο μετά το 1974 από το ξυλόγλυπτο εικονοστάσι της εκκλησίας του Αντιφωνητή, βρέθηκαν στην κατοχή του Ολλανδού Willem Otto Arie Lans. Τον Οκτώβριο του 1996 η Εκκλησία της Κύπρου και η Κυπριακή Κυβέρνηση υπέβαλαν μήνυση στο Ρότερνταμ για να επαναπατρισθούν οι τέσσερεις αυτές εικόνες. Δυστυχώς, το Φεβρουάριο του 1999 το Επαρχιακό Δικαστήριο του Ρότερνταμ αποφάσισε ότι οι εκκλησιαστικές εικόνες πρέπει να παραμείνουν στην κατοχή του ηλικιωμένου ζεύγους Ολλανδών οι οποίοι είχαν αγοράσει τις εικόνες από έναν Αρμένιο συλλέκτη λίγο μετά την εισβολή του 1974. Παρόλο που το δικαστήριο επιβεβαίωσε ότι οι εικόνες προέρχονται από την εκκλησία του Αντιφωνητή, αποφάσισε ότι δεν μπορούν να επιστραφούν στην Εκκλησία της Κύπρου αφού η Ολλανδία δεν είχε θέσει σε εφαρμογή τη Συνθήκη της Χάγης σχετικά με την επιστροφή αντικειμένων τα οποία αποκτήθηκαν κατά τη διάρκεια πολέμου. Επίσης δεν υπήρχαν στοιχεία τα οποία να αποδείκνυαν ότι οι εικόνες αγοράστηκαν με κακές προθέσεις. Η δίκη εκκρεμεί ενώπιον δικαστηρίου στο Ρόττερνταμ.

Καθεδρικός ναός Αγίας Σοφίας, Λευκωσία

Ο Καθεδρικός ναός της Αγίας Σοφίας αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και πιο μνημειακά Γοτθικά μνημεία της Κύπρου. Είναι ο μεγαλύτερος και παλαιότερος Γοτθικός ναός του νησιού. Χρονολογείται στον 13ο αι. και μετατράπηκε σε τζαμί μετά την Οθωμανική κατάκτηση της Κύπρου το 1571. Μετονομάστηκε σε τζαμί Selimiye.

Το 1988 η εξωτερική όψη του μνημείου (νότια και δυτική όψη) συντηρήθηκε μετά από μελέτη του αρχιτέκτονα (UNDP) Danilo Demi. Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Yeni Dűzen (20.07.1992), το σημαντικό αυτό μνημείο, το οποίο βρίσκεται στο κατεχόμενο τμήμα της πρωτεύουσας, χρησιμοποιείτο από παράνομους μετανάστες. Τον Μάιο του 1993 λήφθηκαν πληροφορίες ότι οι Τ/Κ ‘αρχές’ ξεκίνησαν εργασίες συντήρησης του μνημείου.

Αββαείο Πέλλα Παϊς

Το Αββαείο του Πέλλα Πάις βρίσκεται στα ΝΑ της Κερύνειας και είναι το σημαντικότερο Γοτθικό μνημείο του νησιού. Πληροφορίες αναφέρουν (Asme Humanitas, Report on Cyprus 1977, Pos. VI, Transcripts) ότι η μικρή εκκλησία στο Πέλλα Πάις έχει συληθεί.

Κάστρο Κερύνειας

Το Κάστρο της Κερύνειας διατηρεί κατάλοιπα της Βυζαντινής περιόδου ενώ οι οχυρώσεις χρονολογούνται στη Φράγκικη και Ενετική περίοδο. Το Κάστρο στεγάζει το συντηρημένο αρχαίο καράβι της Κερύνειας μαζί με το εμπόρευμα του που χρονολογείται στον 4ο αι. π.Χ.

Παρεκκλήσι Χρυσοκάβα, Κερύνεια

Το παρεκκλήσι αυτό είναι λαξευμένο στο φυσικό βράχο και οι τοιχογραφίες του, που χρονολογούνται στον 9ο και 10ο αι. έχουν καταστραφεί.

Εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, Κερύνεια

Από την εκκλησία αυτή κλάπηκαν 13 εκκλησιαστικές εικόνες του 19ου αι. (Kibris 1994).

Μοναστήρι Αγ. Ιωάννη του Χρυσοστόμου, Κουτσοβέντης

O απεσταλμένος της UNESCO Jacques Dalibard ανέφερε ότι κλάπηκαν από το μοναστήρι εκκλησιαστικές εικόνες.

Μοναστήρι Παναγιάς της Αψινθιώτισσας, Συγχαρί

Το μοναστήρι βρίσκεται στα βόρεια των χωριών Συγχαρί και Βουνό στην επαρχία Κερύνειας. O απεσταλμένος της UNESCO Jacques Dalibard ανέφερε ότι από το μοναστήρι κλάπηκαν εκκλησιαστικές εικόνες.

Επιπλέον, αφαιρέθηκαν βυζαντινές τοιχογραφίες (12ου – 14ου αι) από την εκκλησία του μοναστηριού. Η εκκλησία μετατράπηκε σε στάνη για πρόβατα. Τμήματα των τοιχογραφιών εμφανίστηκαν σε Ευρωπαϊκό κατάστημα με αντίκες (Nostra Kibris 24-30.04.1994).

Εκκλησία στο Κάρμι

Δύο εκκλησιαστικές εικόνες κλάπηκαν από την εκκλησία στο Κάρμι (Bozkurt 09.03.1979).

Μοναστήρι Αγίου Παντελεήμονα, Μύρτου

Το μοναστήρι χρονολογείται στον 18ο αι. Η εκκλησία του μοναστηριού έχει συληθεί και ο χώρος σήμερα χρησιμοποιείται ως στρατόπεδο.

Μοναστήρι Παναγίας των Καθαρών, Λάρνακα της Λαπήθου

Η εκκλησία του μοναστηριού έχει συληθεί.

Εκκλησία Αγίου Μάμα, Μόρφου

Η εκκλησία του Αγίου Μάμα στη Μόρφου χρονολογείται στον 16ο αι και κτίστηκε πάνω από ερείπια αρχαιότερων εκκλησιών. Από την εκκλησία έχουν κλαπεί εκκλησιαστικές εικόνες του 16ου και 17ου αι. και ένα ευαγγέλιο διακοσμημένο με πολύτιμους λίθους (Ortam 24.04.1986).

Εκκλησία Παναγίας Κανακαριάς, Λυθράγκωμη

Η συστηματική σύληση της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς της χερσονήσου της Καρπασίας συνεχίστηκε και μετά τα γεγονότα του 1974. Τρανταχτό παράδειγμα των καταστροφών, η αφαίρεση και εξαγωγή των γνωστών εντοίχιων ψηφιδωτών από την εκκλησία της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη (Yeni Duzen 01.06.1982, Indianapolis Star 01.04.1981 και Illustrated London News 01.06.1981).

Η εκκλησία ανήκει στον τύπο της βασιλικής με τρούλο. Ο τυφλός τρούλος (φουρνικό) βρίσκεται πάνω από το βήμα. Η αψίδα του ναού είναι το μόνο τμήμα που σώζεται από την ξυλόστεγη βασιλική του 5ου αι. Η παλαιότερη αυτή βασιλική καταστράφηκε τον 7ο αι. κατά τη διάρκεια των αραβικών επιδρομών. Ο ναός ξανακτίστηκε πρώτα ως ξυλόστεγος και έπειτα ως καμαροσκεπής. Σε μεταγενέστερο στάδιο προστέθηκε στο κτίσμα ασπιδόμορφος τρούλος πάνω από το ιερό βήμα και κατά το 12ο αι. προστέθηκε τρούλος στο κεντρικό κλίτος.

Η αψίδα της εκκλησίας, η οποία χρονολογείται στη Μέση Βυζαντινή περίοδο, ήταν διακοσμημένη με ψηφιδωτά που χρονολογούνται στον 6ο αι μ.Χ. και αποτελούν πολύ σημαντικά έργα τέχνης και από τα λιγοστά εναπομείναντα Πρωτοχριστιανικά ψηφιδωτά παγκοσμίως. Από εικονογραφική άποψη τα ψηφιδωτά στο ναό της Παναγίας της Κανακαριάς αποτελούν μοναδικά έργα τέχνης. Εικονίζεται η Θεοτόκος περιβαλλόμενη από φωτεινή δόξα, στοιχείο το οποίο συνήθως περιβάλλει τον Χρίστο στις σκηνές της Μεταμόρφωσης και της Ανάληψης.

Το 1979 η εκκλησία συλήθηκε και το Τμήμα Αρχαιοτήτων πληροφορήθηκε ότι τα ψηφιδωτά της εκκλησίας είχαν αφαιρεθεί. Η καταστροφή αυτή καταγγέλθηκε στην UNESCO, στο Συμβούλιο της Ευρώπης, στο Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM), στο Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Χώρων (ICOMOS) και στη Europa Nostra, αλλά και σε καθηγητές Βυζαντινής τέχνης παγκοσμίως.

Το 1983 επιστράφηκαν, μέσω Γερμανίας και με τη μεσολάβηση εμπόρου τέχνης στο Λονδίνο, τα κλεμμένα μετάλλια με τις μορφές των αποστόλων Λουκά και Βαρθολομαίου που αφαιρέθηκαν από την αψίδα της εκκλησίας.

Το 1988 εντοπίστηκαν τέσσερα τμήματα των ψηφιδωτών στην Ινδιανάπολη των Η.Π.Α, στην κατοχή της εμπόρου έργων τέχνης Peg Goldberg η οποία διατηρούσε γκαλερί. Η Peg Goldberg κατείχε παράνομα τα εξής τμήματα:

1. Το άνω τμήμα του στήθους του Αρχαγγέλου Μιχαήλ.
2. Το άνω τμήμα της παράστασης της Θεοτόκου και του Χριστού.
3. Τα μετάλλια που εικονίζουν τους απόστολους Ματθαίο και Ιάκωβο.

Η Κυπριακή Κυβέρνηση μαζί με την Εκκλησία της Κύπρου, ξεκίνησαν αμέσως δικαστικό αγώνα εναντίον της κ. Goldberg. Το δικαστήριο της Ινδιανάπολης και το Εφετείο στο Σικάγο πήραν την απόφαση όπως τα τέσσερα ψηφιδωτά επιστραφούν στο νόμιμο ιδιοκτήτη τους, δηλαδή στην Εκκλησία της Κύπρου. Τα ψηφιδωτά επιστράφηκαν το 1991 και σήμερα εκτίθενται στο Βυζαντινό Μουσείο του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’ στη Λευκωσία.

Το Σεπτέμβριο του 1997 βρέθηκε και αποκτήθηκε το μετάλλιο με τη μορφή του αποστόλου Θαδδαίου και τον Οκτώβριο του ίδιου έτους βρέθηκε στην κατοχή του αρχαιοκάπηλου Aydin Dikmen από τη γερμανική αστυνομία το μετάλλιο με τη μορφή του αποστόλου Θωμά. Ένα μήνα μετά βρέθηκε και το δεξί χέρι του αρχαγγέλου Γαβριήλ και το αριστερό χέρι της Παναγίας.

Εκκλησία Παναγίας Περγαμηνιώτισσας, Ακανθού

Υπάρχουν αναφορές ότι από την εκκλησία αφαιρέθηκαν τοιχογραφίες του 11ου και 12αι.

Η Πρώιμη Βασιλική της Αγίας Τριάδας, Καρπασία

Η βασιλική της Αγίας Τριάδας στην Καρπασία είναι μια τρίκλιτη βασιλική με νάρθηκα και αίθριο με βαπτιστήριο. Διατηρούσε δάπεδα με ψηφιδωτά του 5ου και 6ου αι. Σήμερα η βασιλική χρησιμοποιείται ως στάβλος για πρόβατα και κατσίκες.

Εκκλησία Αγίου Φωτίου, Γιαλούσα

Η εκκλησία του Αγίου Φωτίου στη Γιαλούσα είναι μια μονόκλιτη εκκλησία με τρούλο με αρχιτεκτονικά στοιχεία που χρονολογούνται πιθανόν στο 10ο αι. Είναι κτισμένη πάνω από τα ερείπια βασιλικής του 6ου αι. Το εσωτερικό της κοσμείται με τοιχογραφίες του 15ου αι. Η εκκλησία έχει μετατραπεί σε στάβλο.

Εκκλησία της Αγίας Σολομωνής και εκκλησία του Αγίου Νικολάου, Κώμα του Γιαλού

Σύμφωνα με πληροφορίες ξένου επιστήμονα ο οποίος επισκέφτηκε την περιοχή της Καρπασίας το 1984, οι τοιχογραφίες των δύο αυτών εκκλησιών έχουν αποτοιχιστεί και κλαπεί.

Μοναστήρι του Απόστολου Ανδρέα

Η Μονή του Απόστολου Ανδρέα βρίσκεται σε βραχώδη παραλία στο ανατολικότερο άκρο του ακρωτηρίου της Καρπασίας. Κτίστηκε το 1867 με την πρωτοβουλία του οικονόμου ιερέα Ιωάννη και εγκαινιάστηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Σωφρόνιο Α'. Το κτίριο ανοικοδομήθηκε στο χώρο όπου κατά την πρώτη ιεραποστολική περιοδεία ο Απόστολος Ανδρέας αναγκάστηκε να αποβιβαστεί από το καράβι του και με θαυματουργό τρόπο φανέρωσε πηγή νερού.

Τα διάφορα κτίσματα που αποτελούν το σύνολο της Μονής του Αποστόλου Ανδρέα είναι διατεταγμένα γύρω από μια κεντρική πλατεία. Το ανατολικό της άκρο καταλαμβάνεται από τον παλαιότερο γοτθικό ναό του 15ου αιώνα, ο οποίος αντικατέστησε παλαιότερη εκκλησία, πιθανόν παλαιοχριστιανική, την οποία δεν γνωρίζουμε. Ο γοτθικός ναός είναι τετράγωνος (διαστάσεις: 6,42 μ. Χ 6,42 μ.) με δύο κλίτη. Το βόρειο κλίτος καταλήγει στα ανατολικά σε μικρή αψίδα. Ένας κεντρικός πεσσός υποβαστάζει τα άκρα τεσσάρων σταυροθολίων που στεγάζουν το ναό. Στα νότια του ναού διατηρούνται δύο συνεχόμενες αψίδες από πελεκητή πέτρα και στα ανατολικά του ναού υπάρχει τοίχος με θύρα που οδηγεί στο αγίασμα κοντά στη θάλασσα όπου έλαβε χώρα το θαύμα του Αγίου. Δεν γνωρίζουμε εάν ο παλαιότερος αυτός ναός συνδεόταν με μοναστηριακά κτίρια.

Στα δυτικά του γοτθικού ναού και σε ψηλότερο επίπεδο βρίσκεται ο ναός του 1867. Πρόκειται για μονόκλιτο ναό (25,40 μ. Χ 7,92 μ.) και καλύπτεται με ένα ευρύ οξυκόρυφο θόλο. Το δυτικό τμήμα του ναού περιλαμβάνει διώροφο κτίσμα που λειτουργεί σαν γυναικωνίτης και βαπτιστήριο. Κατά μήκος της νότιας και της δυτικής πλευράς του ναού αναπτύσσονται στοές με τόξα. Το 1914 προστέθηκε στα δυτικά του ναού ένα επίμηκες κτίσμα και το 1930 προστέθηκαν τα κελιά πάνω από τη νότια στοά του ναού, το κωδωνοστάσιο και ένα νέο-αναγεννησιακό κτίριο με δωμάτια φιλοξενίας στα βορειοδυτικά του ναού. Τέλος, το 1960 κτίστηκε κτιριακό συγκρότημα σε σχήμα Γ, που καταλαμβάνει τμήμα της δυτικής και τη βόρεια πλευρά της πλατείας.

Στις 14.01.1992 η Τουρκοκυπριακή ‘αστυνομία’ έκλεψε εκκλησιαστικές εικόνες και εκκλησιαστικά αντικείμενα από το μοναστήρι αυτό.

Εκκλησία Αγίας Μαύρης, Ριζοκάρπασο

Οι κατοχικές αρχές έκλεψαν εκκλησιαστικές εικόνες και αντικείμενα από την εκκλησία. Τα παράθυρα της εκκλησίας έχουν αφαιρεθεί με αποτέλεσμα να βρίσκονται εκτεθειμένες οι τοιχογραφίες του ναού που χρονολογούνται στο 12ο αι (Σημερινή 08.03.1993).

Εκκλησία Αγίου Φίλωνα, Αγρίδια

Στην εκκλησία αυτή, η οποία βρίσκεται στο ερειπωμένο χωριό Αγρίδια του Ριζοκάρπασου, υπήρχαν τοιχογραφίες του Αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου, του Αγίου Γεωργίου του Βαπτιστή και ενός ηγούμενου. Χρονολογούνται όλες στο 12ο αι και έχουν αποτοιχιστεί από τις κατοχικές δυνάμεις.

Μοναστήρι Αποστόλου Βαρνάβα, Σαλαμίνα

Το μοναστήρι του Αποστόλου Βαρνάβα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα της Κύπρου και βρίσκεται περίπου ένα μίλι στα δυτικά της Σαλαμίνας. Ο Απόστολος Βαρνάβας είναι ο Προστάτης Άγιος και ιδρυτής της Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κύπρου. Το μοναστήρι ιδρύθηκε στα τέλη του 5ου αι από τον Αρχιεπίσκοπο Ανθέμιο και κτίστηκε δίπλα από τον τάφο του Αγίου μέσα στον οποίο το 478 μ.Χ. αποκαλύφθηκαν τα οστά του Αγίου και το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο. Αποτέλεσμα αυτής της αποκάλυψης ήταν η κήρυξη της Εκκλησίας της Κύπρου σε Αυτοκέφαλη από τον Αυτοκράτορα Ζήνωνα (474 – 491 μ.Χ.). Η εκκλησία του Ανθέμιου καταστράφηκε σε κάποια φάση και κατά τον 17ο αι στη θέση της κτίστηκε η σημερινή εκκλησία η οποία αποτελούσε μέχρι το 1974 ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα για τους Ορθόδοξους κατοίκους του νησιού.

Το Μοναστήρι του Αποστόλου Βαρνάβα έχει μετατραπεί σε μουσείο και οι αρχικές εικόνες του εικονοστασίου έχουν εξαφανιστεί (Halkin Sessi 24.08.1991). Ο Τουρκοκυπριακός τύπος (News from the North, Official Turkish Cypriot Bulletin 22.05.1980) αναφέρει ότι εκκλησιαστικές εικόνες και σταυροί ανεκτίμητης αξίας κλάπηκαν από το μοναστήρι. Η περιοχή που περιβάλλει το μοναστήρι έχει διαιρεθεί σε οικόπεδα (Kibris 21.09.1993 και Yeni Düzen 13.09.1993).

Σε άρθρο του στην εφημερίδα The Guardian (06.05.1976), ο John Fielding αναφέρει ότι από τις 26 εκκλησίες που επισκέφτηκε μόνο οι 4 βρίσκονταν σε ικανοποιητική κατάσταση. Καταστροφές και λεηλασίες παρατηρήθηκαν στις εξής εκκλησίες: εκκλησία Αγίου Δημητρίου στα Άρδανα, εκκλησία του χωριού Σύγκραση, εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στα βόρεια της Αμμοχώστου, οι εκκλησίες των χωριών Λευκόνοικο, Λίμνια, Πηγή, Γαϊδουράς, Δαυλός, Πραστειό, Μηλιά, Παλαίκυθρο και Πυργά.

Μοναστήρι του Αγίου Σπυρίδωνα, Τρεμετουσιά

Το μοναστήρι και η εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα στην Τρεμετουσιά χρονολογούνται στο 18ο αι. Η εκκλησία κτίστηκε πάνω από τα ερείπια βασιλικής του τέλους του 4ου αι. Το μοναστήρι λειτουργούσε ως Κέντρο Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής τέχνης στο οποίο φυλάσσονταν και χειρόγραφα. Μετά την Τούρκικη εισβολή του 1974 εξαφανίστηκαν περισσότερες από 150 βυζαντινές εκκλησιαστικές εικόνες και ανεκτίμητης αξίας χειρόγραφα (Έκθεση του World Council of Churches- Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών- το οποίο επισκέφθηκε το χώρο το 1975).

Μοναστήρι της Παναγίας Τοχνίου, Μάνδρες

Το Μοναστήρι αυτό το οποίο βρίσκεται στην επαρχία Αμμοχώστου έχει λεηλατηθεί.

Εκκλησία Αγίου Προκοπίου, Σύγκραση

Η εκκλησία αυτή χρονολογείται στο 14ο αι. και έχει λεηλατηθεί ενώ οι τοιχογραφίες που κοσμούσαν το εσωτερικό της εκκλησίας και που χρονολογούνται στο 14ο-15ο αι. έχουν αποτοιχιστεί.

Εκκλησία Παναγίας Αυγασίδας, Αλόα

Το 1989 λήφθηκαν πληροφορίες ότι η εκκλησία της Παναγίας της Αυγασίδας η οποία βρισκόταν στο χωριό Αλόα της επαρχίας Αμμοχώστου κατεδαφίστηκε από τον Τούρκικο στρατό. Η εκκλησία αυτή του 14ου αι είχε δύο κλίτη και τον 15ο αι. προστέθηκε ένα βόρειο κλίτος με τρούλο. Επίσης, κατά το 15ο αι, κοσμήθηκε με τοιχογραφίες οι οποίες διατηρούντο σε καλή κατάσταση πριν κατεδαφιστεί ο ναός. Οι τοιχογραφίες που κοσμούσαν τον τρούλο απεικόνιζαν το Χριστό Παντοκράτορα ο οποίος περιβαλλόταν από ζώνη με τη Δέηση (Παρθένος Μαρία και Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής) και αγγέλους με την Ετοιμασία του Θρόνου της Δευτέρας Παρουσίας. Η τύχη των τοιχογραφιών και του ξυλόγλυπτου εικονοστασίου παραμένει άγνωστη.

Εκκλησία Αγίου Θεμωνιανού ή Ευφημιανού, Λύση

Η εκκλησία βρίσκεται περίπου 2 χιλιόμετρα στα ΝΔ του χωριού Λύση της επαρχίας Αμμοχώστου. Είναι ένα ιδιαίτερα μικρό λιθόκτιστο κτίσμα, μονόκλιτο με τρούλο και το εσωτερικό του κοσμείται με τοιχογραφίες του 13ου και 14ου αι. Η κτητορική επιγραφή που υπάρχει στη βάση της αψίδας αναφέρει ότι ο ναός ήταν αφιέρωμα του Λαυρέντιου, ιερομόναχου και ηγούμενου της μονής του Άγιου Ανδρόνικου, στον Άγιο Θεμωνιανό, έναν τοπικό άγιο.

Ο τρούλος της εκκλησίας κοσμείται με τοιχογραφία που παρουσιάζει το Χριστό Παντοκράτορα ο οποίος περιβάλλεται από αγγέλους, την Παρθένο Μαρία και τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή. Επίσης απεικονίζεται η Ετοιμασία του Θρόνου της Δευτέρας Παρουσίας. Στην αψίδα απεικονίζεται η Παναγία Δεόμενη, μεταξύ των αρχαγγέλων Γαβριήλ και Μιχαήλ.

Οι τοιχογραφίες αυτές διατηρούνταν σε πολύ καλή κατάσταση αφού το 1972 το Τμήμα Αρχαιοτήτων είχε αναλάβει τη συντήρησή τους. Μετά την Τούρκικη εισβολή όμως, και πιο συγκεκριμένα, το 1984, οι τοιχογραφίες αποτοιχίστηκαν. Σύμφωνα με την εφημερίδα Herald Tribune (09.01.1994), το 1984 ένας Τούρκος λαθρέμπορος πούλησε δύο τοιχογραφίες που διατηρούνταν σε πολύ κακή κατάσταση λόγω της διάσπασής τους σε μικρότερα τμήματα. Οι τοιχογραφίες βρέθηκαν δήθεν τυχαία σε εγκαταλειμμένη εκκλησία στη Ν. Τουρκία. Το Τμήμα Αρχαιοτήτων απέδειξε ότι οι τοιχογραφίες αποτοιχίστηκαν βίαια από την εκκλησία του Αγίου Θεμωνιανού στη Λύση και μετά από χρονοβόρες διαπραγματεύσεις, συμφωνήθηκε ότι ανήκουν στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Κύπρου.

Οι τοιχογραφίες ανακτήθηκαν το 1984 από το Ίδρυμα Μενίλ (Μenil Foundation), στο Houston του Texas για την Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου στην οποία ανήκουν. Πέρασαν όμως οκτώ χρόνια (1992) μέχρι να υπογραφεί από την Εκκλησία της Κύπρου και το Menil Foundation πρωτόκολλο το οποίο να προδιαγράφει ότι το Menil Foundation αναλαμβάνει την κηδεμονία των τοιχογραφιών. Η κηδεμονία αυτή συμπεριλαμβάνει και τα έξοδα επιστημονικής συντήρησης και αποκατάστασης των τοιχογραφιών με αντάλλαγμα την ισχύ της κηδεμονίας για περίοδο είκοσι ετών αρχίζοντας από το Φεβρουάριο 1992. Το Ίδρυμα επίσης ανέλαβε και την ανέγερση κατάλληλου στεγάστρου (υπό τη μορφή παρεκκλησίου) για τις τοιχογραφίες. Η συντήρηση των τοιχογραφιών διήρκησε από το 1984 μέχρι το 1988.

Μετά από σχεδόν τρείς δεκαετίες παραμονής τους στο Ίδρυμα Menil του Houston στο Texas των Η.Π.Α. oι τοιχογραφίες επέστρεψαν στην Κύπρο, κατόπιν των συντονισμένων προσπαθειών όλων των αρμοδίων φορέων του Κράτους και της Εκκλησίας της Κύπρου, καθώς και της βούλησης του ιδίου του Ιδρύματος Menil. Η επιστροφή των τοιχογραφιών επιτεύχθηκε σε πνεύμα συναίνεσης και αποτελεί την έμπρακτη απόδειξη του διεθνούς κλίματος που έχει δημιουργηθεί μέσα από διάφορες διεθνείς και διμερείς συμφωνίες μεταξύ των κρατών και ευνοεί την επιστροφή παράνομα εξαχθέντων θησαυρών. Η Κύπρος έχει να επιδείξει ενεργή δράση στις προσπάθειες που πραγματοποιούνται για προστασία των πολιτιστικών αγαθών, τόσο μέσω της υπογραφής μνημονίων με τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και άλλες ευρωπαϊκές και τρίτες χώρες, όσο και τη συμμετοχή σε Ευρωπαϊκά και διεθνή fora.

Το δύσκολο εγχείρημα της μεταφοράς των τοιχογραφιών στην Κύπρο επετεύχθη με την στενή συνεργασία του Τμήματος Αρχαιοτήτων, της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου και του Ιδρύματος Menil. Συντηρητές των πιο πάνω φορέων συντήρησαν τις τοιχογραφίες πριν από την μετακίνηση τους, επέβλεψαν τις εργασίες συσκευασίας και συνόδευσαν τις αρχαιότητες από το Μουσείο του Ιδρύματος Menil μέχρι το Βυζαντινό Μουσείο στη Λευκωσία. Στην ετοιμασία της υποδομής για την επανέκθεση τους συνέβαλε μεγάλη ομάδα διαφόρων ειδικοτήτων όπως αρχαιολόγοι, συντηρητές, αρχιτέκτονες, πολιτικοί μηχανικοί και ειδικές εταιρείες για τη μεταφορά και την τοποθέτηση.

Οι τοιχογραφίες τοποθετήθηκαν σε ένα ειδικά διαμορφωμένο χώρο στην πρώτη αίθουσα του Βυζαντινού Μουσείου του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, το οποίο επιχειρεί να αποδώσει κατά το δυνατόν αυθεντικότητα στην θέαση τους. Ευχή όλων όμως, παραμένει η επιστροφή των τοιχογραφιών στον φυσικό τους χώρο που είναι το Εκκλησάκι του Αγίου Ευφημιανού στη Λύση, αποκαθιστώντας έτσι πλήρως το μνημείο που σήμερα βρίσκεται σε κακή κατάσταση διατήρησης και είναι απογυμνωμένο από τον εσωτερικό του διάκοσμο.

Με την επιστροφή τους οι τοιχογραφίες έρχονται να συμπληρώσουν ένα από τα πολλά χαμένα κομμάτια της πολύπαθης πολιτιστικής μας κληρονομιάς, η οποία ανήκει σε κοινότητες, όπως η Λύση, όπου η μνήμη της κληρονομιάς αυτής παραμένει αναλλοίωτα ζωντανή μέσα από τις θύμησες των κατοίκων της.

Η Πρωτοχριστιανική βασιλική στους Σόλους

Η Πρωτοχριστιανική βασιλική στους Σόλους, στην επαρχία Κερύνειας, κοντά στη Μόρφου είναι ένα κτίσμα ασυνήθιστου μεγέθους με ψηφιδωτά δάπεδα που φέρουν γεωμετρικά και άλλα σχήματα και που διατηρούντο σε άριστη κατάσταση. Τα ψηφιδωτά αυτά όμως έχουν αφαιρεθεί (Cyprus Times 02.02.1990). Διάφορα έργα, μεταξύ των οποίων και το πρόγραμμα άρδευσης της περιοχής (Kibris 14.06.1990, Cyprus Weekly 22.06.1990), προκάλεσαν ζημιές στα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα τα οποία ούτως η άλλως κινδύνευαν από την άγρια βλάστηση στο χώρο (βλ. φωτογραφίες στον Τ/Κ τύπο: Turquoise, Φθινόπωρο 1990, 8η έκδοση, Cyprus Times 08.06.1990 και 12.10.1990). Επιπλέον, έχει συληθεί το αρχαιολογικό υλικό που βρισκόταν στις αποθήκες της Καναδικής Αποστολής (The Guardian 11.08.1976).

Εκκλησία Αγίας Αναστασίας, Λάπηθος

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Milliyet (29.07.1993), η εκκλησία της Μονής της Αγίας Αναστασίας στη Λάπηθο μετατράπηκε σε νυχτερινό κέντρο.

Τον Ιανουάριο 1997 το πρωτοσέλιδο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (29.01.1997) αναφέρει ότι η διοίκηση του EVKAF σκόπευε να ανεγείρει ξενοδοχείο στο χώρο της εκκλησίας και να το εκμισθώσει για περίοδο 30 ετών μετά από προσφορές.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Avrupa (25.04.1998), η εκκλησία της Αγίας Αναστασίας θα μετατρεπόταν σε καζίνο. Η μετατροπή αυτή έχει ήδη ξεκινήσει. Είναι η τρίτη φορά που το λεγόμενο ‘Τμήμα Αρχαιοτήτων’ ενοικιάζει την εκκλησία αυτή. Ενοικιαστής είναι η εταιρεία SAMPA LTD η οποία έχει ήδη ξεκινήσει την ανοικοδόμηση κτιρίων στο χώρο του μοναστηριού.

Το χριστιανικό αυτό μνημείο κτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και βρίσκεται στην κορυφή ενός λόφου, Τόσο η εκκλησία όσο και οι βοηθητικοί της χώροι αποτελούν σήμερα τμήμα τουριστικού θέρετρου με την ονομασία Anastasia Resort Hotel. Στα διαφημιστικά του φυλλάδια το ‘ξενοδοχείο’ αναφέρει κάποιες ιστορικές πληροφορίες για την εκκλησία η οποία χρησιμοποιείται για εμπορικούς σκοπούς. Τέτοιες ανεπίτρεπτες πράξεις δείχνουν ξεκάθαρα την πολιτική λεηλασίας και έλλειψης σεβασμού των κατοχικών δυνάμεων σε σχέση με τη θρησκευτική και πολιτιστική κληρονομιά της Κύπρου.

Εκκλησία Παναγίας Χρυσοτριμιθιώτισσας, Τριμίθι

Στις 06.04.1996 η αγγλόφωνη Τ/Κ εφημερίδα Cyprus Today δημοσίευσε ανακοίνωση της Βρετανικής/Τουρκοκυπριακής εταιρείας Keskin and Smith Estate Agents η οποία προσφέρει την εκκλησία της Παναγίας της Τριμιθιώτισσας, στο κατεχόμενο χωριό Τριμίθι, για εκμίσθωση έναντι £32.500. Η εκκλησία, που χρονολογείται στη μέσο-Βυζαντινή περίοδο, είχε ήδη το 1992 μετατραπεί σε ‘κέντρο τέχνης και κυπριακής χειροτεχνίας’.

Μοναστήρι Παναγίας Ελεούσας, Ριζοκάρπασο

Στις 29.06.1993, η Τ/Κ εφημερίδα Milliyet αναφέρει ότι η Τούρκικη κυβέρνηση έδωσε άδεια για να μετατραπούν όλες οι εκκλησίες σε μουσουλμανικά τεμένη. Όσον αφορά όμως την εκκλησία αυτή, δόθηκε άδεια μόνο για μετατροπή της εκκλησίας αυτής σε νυχτερινό κέντρο με εξαίρεση τα κελιά του μοναστηριού.

Στις 11.05.1996 η αγγλόφωνη Τ/Κ εφημερίδα Cyprus Today δημοσίευσε άρθρο που αναφέρει ότι το μοναστήρι της Παναγίας Ελεούσας στο χωριό Ριζοκάρπασο (επαρχία Αμμοχώστου), αφού ‘συντηρήθηκε’, μετατράπηκε σε ξενώνα με εστιατόριο.

Εκκλησία Αγίου Αναστάσιου, Περιστερώνα (επαρχία Αμμοχώστου)

Τα ξυλόγλυπτα βημόθυρα του εικονοστασίου της εκκλησίας αυτής εντοπίστηκαν στο Art College στην Kanazawa της Ιαπωνίας. Γίνονται προσπάθειες μέσω της ΟΥΝΕΣΚΟ για τον επαναπατρισμό των έργων αυτών αν και έχει γίνει πρόσφατα αντιληπτό ότι για την επιστροφή τους ζητείται χρηματικό ποσό αποζημίωσης.

Μοναστήρι Αγίου Μακαρίου (Αρμενομονάστηρο), Χαλεύκα

Το Αρμένικο μοναστήρι του Αγίου Μακάρ, που βρίσκεται κοντά στο χωριό Χαλεύκα, είναι μεσαιωνικό κτίσμα του 15ου αιώνα. Κατά το έτος 1814 κτίστηκε νέα εκκλησία στα βόρεια της αρχικής εκκλησίας της μονής. Το μνημείο αυτό αποτελούσε φημισμένο θρησκευτικό κέντρο μέσα στους αιώνες και έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην ιστορία της Αρμένικης εκκλησίας στη Μέση Ανατολή γενικά, και στην Αρμένικη κοινότητα της Κύπρου ειδικότερα. Ως συνέπεια της Τούρκικης εισβολής του 1974, η Αρμένικη κοινότητα έχει στερηθεί το λατρευτικό της αυτό μνημείο το οποίο έχει λεηλατηθεί, και μερικώς καταστραφεί.

Σε άρθρο της με ημερομηνία 13.01.1997 και με τίτλο «Μεγάλη Ντροπή», η Τ/Κ εφημερίδα Ortam αναφέρει ότι το Αρμενικό μοναστήρι του Αγ. Μακάρ, αλλιώς γνωστό ως Surp Magar, βρίσκεται σε απελπιστικά κακή κατάσταση. «Η τοιχοποιϊα καταρρέει και ο χώρος είναι κατάσπαρτος από άγρια βλάστηση. Ο επισκέπτης θλίβεται μόλις αντικρίζει τα κατεστραμμένα δωμάτια. Οι λατρευτικοί χώροι έχουν μετατραπεί σε χώρους ντροπής».

Το Φεβρουάριο 1997 το περιοδικό τέχνης Cultural Cyprus (στην ελληνική γλώσσα), σε άρθρο του αναφέρει ότι η εκκλησία του ιστορικού μοναστηριού του Αγίου Μακαρίου ή άλλως Αρμενομονάστηρο, το οποίο χρονολογείται στη μεσαιωνική περίοδο και βρίσκεται στα βουνά του Πενταδακτύλου, έχει καταστραφεί ολοσχερώς ως αποτέλεσμα πυρκαγιάς. Φωτογραφικό υλικό του 1985, 1989 και 1992 δείχνει ότι το μοναστήρι ήταν ήδη σε άθλια κατάσταση, αποδεικνύοντας τη συνεχιζόμενη καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς στα κατεχόμενα εδάφη του νησιού.

Στις 21.01.1998 η Τ/Κ εφημερίδα Kibris, σε πρωτοσέλιδο δημοσίευμα αναφέρει ότι το Αρμενικό μοναστήρι του Αγίου Μακαρίου στην επαρχία Κερύνειας θα μετατραπεί σε ξενοδοχείο. Σύμφωνα πάντα με το δημοσίευμα αυτό, εξαιτίας της «πανέμορφης θέας προς τη θάλασσα και το βουνό… θα μετατραπεί σε ξενοδοχείο χωρητικότητας 50 κλινών. Το έργο θα στοιχίσει ένα εκατομμύριο δολάρια… και θα εκμισθωθεί έναντι $20.000 ετησίως… το έργο αυτό θα αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση για άλλα ιστορικά μνημεία».

Σύμφωνα με άρθρο της Ε/Κ εφημερίδας Πολίτης (18.04.2005), το μοναστήρι έχει μετατραπεί σε καφετερία όπου σύμφωνα με την Τ/Κ εφημερίδα Yeni Düzen (17.05.2005) «οι τουρίστες θα μπορούν να βρουν ζεστά και κρύα ροφήματα». Σύμφωνα με την ίδια Τ/Κ εφημερίδα, ο Τ/Κ ιδιοκτήτης της επιχείρησης Dervis Sonmezler, ο οποίος πριν από καιρό είχε ενοικιάσει το μοναστήρι για να το λειτουργήσει ως ξενοδοχείο, δεν κατάφερε να πάρει τη σχετική άδεια και έτσι χρησιμοποιεί το χώρο ως καφετερία. Ο κος Sonmezler σκοπεύει τώρα να μετατρέψει όλη την περιοχή σε κατασκηνωτικό χώρο και για το σκοπό αυτό έχει βρει και ηλεκτρική παροχή από κοντινό χώρο.

Άλλες υποθέσεις σύλησης και καταστροφής σύμφωνα με τον Ε/Κ και Τ/Κ τύπο

• Έχουν συληθεί οι εκκλησίες της Παναγίας στη Μακράσυκα, του Αγίου Θεοδώρου στη Λάπηθο, της Παναγίας Χρυσελεούσας στην Κατωκοπιά (παλιά εκκλησία), του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στο Ριζοκάρπασο και του Αγίου Αυξεντίου στην Κώμη Κεπήρ της επαρχίας Αμμοχώστου.
• Οι εκκλησίες της Παναγίας Ευαγγελίστριας στο Γερόλακκο, του Προφήτη Ζαχαρία στο Πάνω Δίκωμο και της Παναγίας Χρυσελεούσης στην Κατωκοπιά έχουν μετατραπεί σε τζαμιά.
• Η εκκλησία του Αγίου Μάμα στο Γερόλακκο έχει μετατραπεί σε πολιτιστικό κέντρο.

(Τις πιο πάνω υποθέσεις μας τις έχει αναφέρει ο μόνιμός μας αντιπρόσωπος στα Ηνωμένα Έθνη Σ. Ζακχαίος ( εφημερίδα Φιλελεύθερος 25.02.1999).

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (21.04.1999) ο ‘Διευθυντής’ του ‘Τμήματος Αρχαιοτήτων’ του κατεχόμενου τμήματος του νησιού, Ali Kanli, δήλωσε ότι οι εργασίες που έχει αναλάβει το ‘Τμήμα’ του στο μοναστήρι του Αποστόλου Βαρνάβα θα συνεχιστούν ούτως ώστε το μοναστήρι να μπορεί να λειτουργεί ταυτόχρονα με το Αρχαιολογικό Μουσείο και το Μουσείο εκκλησιαστικών εικόνων. Ο Kanli επίσης δήλωσε ότι στόχοι του ‘Τμήματος’ είναι επίσης η μετατροπή του Κάστρου της Κερύνειας σε Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και η συντήρηση άλλων ιστορικών χώρων και κτιρίων όπως του μοναστηριού του Αποστόλου Ανδρέα.

Άρθρο της εφημερίδας Φιλελεύθερος (21.11.2000) αναφέρει ότι στην περιοχή της Κυθρέας οι ακόλουθες εκκλησίες έχουν μετατραπεί σε τζαμιά: της Αγίας Άννας στα Συρκανιά, του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου στη Μια Μηλιά και του Αγίου Γεωργίου στο Έξω Μετόχι.

Σύμφωνα με άρθρο της εφημερίδας Φιλελεύθερος (26.07.2001), η εκκλησία της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στην Ακανθού έχει μετατραπεί σε τζαμί.

Άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (13.12.2000) αναφέρει ότι το καμπαναριό της εκκλησίας του Αγίου Θεοδώρου στη Λάπηθο κτυπήθηκε από κεραυνό και τμήμα του έχει καταρρεύσει. Δεν γνωρίζουμε εάν έχει αποκατασταθεί.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (13.01.2001) στην περιοχή των κατεχόμενων χωριών της Λαπήθου και του Αγίου Ερμολάου, ανακαλύφθηκαν πέντε αρχαίοι τάφοι της Γεωμετρικής περιόδου. Τα ευρήματα από τους τάφους αυτούς είναι: ένας αμφορέας, δύο υδρίες και δύο άλλα αγγεία. Οι τάφοι αποκαλυφθήκαν κατά τη διάρκεια έργων για εγκατάσταση υδροσωλήνων.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (09.02.2001) βρέθηκαν αρχαιότητες που χρονολογούνται στη Μέση Εποχή του Χαλκού στην περιοχή μεταξύ των χωριών Κορόβια και Γαληνόπορνη. Οι αρχαιότητες βρέθηκαν ως αποτέλεσμα παράνομων ανασκαφών του λεγόμενου ‘Τμήματος Αρχαιοτήτων και Μουσείων’ υπό τη διεύθυνση του Andres Arvidsson, τουριστικού πράκτορα ο οποίος επισκέπτεται συχνά το κατεχόμενο τμήμα του νησιού.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (17.03.2001), κατά τη διάρκεια συνάντησης της λεγόμενης ‘Βουλής των Αντιπροσώπων’ (16.03.2001), το μέλος του ΄Δημοκρατικού κόμματος’ Nurten Hiountavertioglou ανέφερε την αμέλεια των υπεύθυνων όσον αφορά τη διαχείριση των αρχαίων μνημείων στα κατεχόμενα. Συγκεκριμένα ανέφερε το μοναστήρι του Αποστόλου Βαρνάβα το οποίο παρουσιάζει φθορά λόγω της υγρασίας και των μη επαρκών μέτρων προστασίας του μνημείου.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (14.04.2001) η ούτω καλούμενη ‘Αστυνομία’ των κατεχομένων ανακάλυψε αριθμό εκκλησιαστικών αντικειμένων και άλλων αρχαιοτήτων στην κατοχή Γερμανίδας που διαμένει στο χωριό Κάρμι.

Η Ε/Κ εφημερίδα Πολίτης (28.06.2001) παραπέμπει σε άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Halkin Sessi στο οποίο αναφέρεται η πολύ κακή κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα Γοτθικά μνημεία της εντός των τειχών Αμμοχώστου. Συγκεκριμένα, γίνεται λόγος για την ανεξέλεγκτη άγρια βλάστηση που περιβάλλει τα μνημεία αυτά και για τα σκουπίδια που βρίσκονται στους χώρους αυτούς όπου ο κίνδυνος πυρκαγιάς είναι μεγάλος.

Σύμφωνα με την εβδομαδιαία Τ/Κ εφημερίδα Cyprus Today (28.07.2001, 03.08.2001), στο χώρο στον οποίο βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίας της Θερμιώτισσας στο χωριό Θέρμια (17ου αιώνα) και στον οποίο έχουν εντοπιστεί όστρακα της Εποχής του Χαλκού, θα ανεγερθεί εστιατόριο. Στις 07.08.2001 η Τ/Κ εφημερίδα Kibris αναφέρει ότι έχει διακοπεί κάθε εργασία σχετική με το πιο πάνω έργο.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (04.09.2001), στην περιοχή του Ριζοκάρπασου αρχαιολογική αποστολή του Πανεπιστημίου της Μυρσίνης ( Mersina University) ξεκίνησε ανασκαφική έρευνα. Η έρευνα θα διαρκούσε τρία χρόνια και ήδη είχε αποκαλυφθεί Βυζαντινή εκκλησία.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (20.02.2002) στο κατεχόμενο χωριό Γαλάτεια της Καρπασίας αποκαλύφθηκε τυχαία αρχαίος τάφος που χρονολογήθηκε στη Ρωμαϊκή περίοδο.

Σύμφωνα με πληροφορίες που λάβαμε στις 10.07.2002, κάποιος Sami Mustafa από το κατεχόμενο χωριό Άγιος Θεόδωρος (επαρχία Αμμοχώστου) συνελήφθηκε για την κλοπή μαρμάρων τα οποία πιστεύεται ότι προέρχονται από το παρεκκλήσι του Αγίου Ευλογίου που είχε και στο παρελθόν συληθεί.

Στις 10.07.2002 λάβαμε πληροφορίες ότι άγνωστοι έκλεψαν την καμπάνα από το παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής στην κατεχόμενη Αμμόχωστο. Το παρεκκλήσι έχει συληθεί και σήμερα λειτουργεί ως αποθήκη.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Yeni Demokrat (04.11.2002) η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στην κατεχόμενη μεσαιωνική πόλη της Αμμοχώστου, βρίσκεται σε άθλια κατάσταση και έχει μετατραπεί σε σκουπιδότοπο. Η εφημερίδα αναφέρει ότι σε παρόμοια κατάσταση βρίσκονται επίσης και άλλες εκκλησίες στην εντός των τειχών Αμμόχωστο.

Σύμφωνα με άρθρο του δημοσιογράφου Serkan Yourour στην Τ/Κ εφημερίδα Kibris (Νοέμβριος 2002), το εσωτερικό της εκκλησίας του κατεχόμενου χωριού Βουνό (επαρχία Κερύνειας) έχει σχεδόν εξολοκλήρου καταστραφεί. Οι τοιχογραφίες της εκκλησίας έχουν καταστραφεί και οι εκκλησιαστικές εικόνες έχουν συληθεί.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Yeni Duzen (13.10.2002) η εκκλησία του χωριού Λιβερά (επαρχία Κερύνειας) έχει μετατραπεί σε τζαμί και βρίσκεται σε άθλια κατάσταση. Το άτομο που είναι υπεύθυνο για το χώρο αυτό δήλωσε ότι εάν δεν συντηρηθεί σύντομα, θα καταρρεύσει σε διάστημα τριών ή τεσσάρων ετών.

Πρόσφατες υποθέσεις σύλησης και καταστροφής σύμφωνα με τον Ε/Κ και Τ/Κ τύπο

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (11.3.2003), κατά τη διάρκεια ανασκαφών του λεγόμενου ‘Τμήματος Αρχαιοτήτων και Μουσείων’ στο κατεχόμενο χωριό Βασίλι (επαρχία Αμμοχώστου), αποκαλύφθηκε αρχαίος τάφος ο οποίος υπολογίζεται ότι ανήκει στη Ρωμαϊκή περίοδο και πιθανόν να είναι 2100 ετών. Η εφημερίδα αναφέρει ότι ο τάφος αποτελείται από δύο δωμάτια και υπολογίζεται να περιλάμβανε 15 περίπου ταφές. Στον τάφο βρέθηκαν γυάλινα αντικείμενα, δύο χρυσά κοσμήματα, νομίσματα και δύο σαρκοφάγοι. Σύμφωνα με τον Τ/Κ τύπο (24.01.2003) στο ίδιο χωριό βρέθηκε Αρχαϊκό άγαλμα. Το ίδιο άρθρο αναφέρει ότι το άγαλμα είναι το τέταρτο στη σειρά από αγάλματα της ίδιας περιόδου που βρέθηκαν στην ίδια περιοχή κατά το ίδιο έτος. Τα υπόλοιπα τρία βρέθηκαν στα κατεχόμενα χωριά: Λεονάρισσο, Λυθράγκωμη και Άγιο Θεόδωρο.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (22.04.2003), η Τ/Κ ‘Αστυνομία’ συνέλαβε στην Αμμόχωστο τον Mehmet Uzulman για κατοχή 60 Βυζαντινών νομισμάτων.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (22.04.2003) η Τ/Κ ‘Αστυνομία’ σε έρευνά της σε σπίτι στο χωριό Τέμπλος στην επαρχία Κερύνειας (21.04.2003), εντόπισε Ρωμαϊκούς αμφορείς και μεγάλη ποσότητα ναρκωτικών. Ακολούθησε ποινική δίωξη του ατόμου που τα κατείχε.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (25.06.2003) ανακαλύφθηκε αρχαίος τάφος της Γεωμετρικής περιόδου (8ος αιώνας π.Χ.) κατά τη διάρκεια ανασκαφών στην περιοχή που βρίσκεται μεταξύ των κατεχόμενων χωριών Γαλάτεια και Πλατάνισσος. Οι ανασκαφές έγιναν από το λεγόμενο ‘Τμήμα Αρχαιοτήτων και Μουσείων’. Τα ευρήματα περιλάμβαναν: σκαραβαίο φτιαγμένο από ημιπολύτιμο λίθο, έναν κρατήρα, δύο αμφορείς, τρία κύπελλα, τρία αβαθή δοχεία, ένα μικρό κύπελλο και έναν μεγάλο αμφορέα κρασιού. Σύμφωνα με το λεγόμενο ‘Διευθυντή’ του τμήματος στην Αμμόχωστο Hassan Tekel, ο σκαραβαίος αποτελεί το σημαντικότερο εύρημα.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (10.07.2003) στις 08.07.2003 η Τ/Κ ‘Αστυνομία’ συνέλαβε τον 24χρονο Fahri Tilim για κατοχή ενός αμφορέα, δύο κυπέλλων της Γεωμετρικής περιόδου, ενός μεσαιωνικού αγγείου, δύο εικόνων του 1861 και 1934 και ενός υφάσματος. Ο Tilim διώχτηκε ποινικά.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (22.07.2003) οι ανασκαφές στο κατεχόμενο χωριό Ακανθού ξεκίνησαν στις 28.06.2003 και θα διαρκούσαν μέχρι τις 08.08.2003. Οι ανασκαφές αυτές ξεκίνησαν πριν από πέντε χρόνια και απεκάλυψαν αντικείμενα που χρονολογούνται στη Νεολιθική περίοδο. Υπεύθυνη των ανασκαφών είναι η λεγόμενη ‘υποδιευθύντρια’ του ‘Τμήματος Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης’ του ‘Πανεπιστημίου Ανατολικής Μεσογείου’ (‘Eastern Mediterranean University’) Dr, Mügue Shievketoglou και η ομάδα αποτελείται από 30 ακαδημαϊκούς και φοιτητές. Οι ανασκαφές χρηματοδοτούνται από το ‘Πανεπιστήμιο Ανατολικής Μεσογείου’ (‘Eastern Mediterranean University’), το λεγόμενο ‘Υπουργείο Τουρισμού και Περιβάλλοντος’ και από τοπικούς οργανισμούς.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (18.11.2003), το λεγόμενο ‘Τμήμα Αρχαιοτήτων και Μουσείων’ πραγματοποιεί παράνομες ανασκαφές στο χωριό Λειβάδια της επαρχίας Αμμοχώστου. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών αποκαλύφτηκαν δύο αρχαίοι τάφοι και διάφορες άλλες αρχαιότητες 3.000 περίπου ετών.

Σύμφωνα με άρθρο της Ε/Κ εφημερίδας Χαραυγή (11.09.2003) η εκκλησία της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στο χωριό Ακανθού συλήθηκε. Όλοι οι σταυροί και οι καμπάνες της εκκλησίας μετακινήθηκαν από το χώρο.

Σύμφωνα με άρθρα στον Τ/Κ τύπο (18.01.2004 και 19.01.2004), σε απόσταση περίπου 2 χιλιομέτρων από τα ερείπια του μοναστηριού της Ελεούσας στα δυτικά του χωριού Ριζοκάρπασο, ανακαλύφτηκε αρχαίος τάφος της Γεωμετρικής περιόδου. Τα κτερίσματα του τάφου περιλάμβαναν τρεις αμφορείς, ένα αγγείο για την αποθήκευση κρασιού, τέσσερις φιάλες, ένα μυροδοχείο και διάφορα άλλα αντικείμενα.

Σύμφωνα με άρθρο της αγγλόφωνης Ε/Κ εφημερίδας Cyprus Mail (11.06.2004), η νεκρόπολη των Βουνών, της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού κοντά στο χωριό Καζάφανι στην επαρχία Κερύνειας, καταστράφηκε εξ ολοκλήρου με εκσκαφέα κατά τη διάρκεια οικοδομικών δραστηριοτήτων ιδιωτικής εταιρείας. Περίπου εκατόν αρχαίοι τάφοι καταστράφηκαν ολοσχερώς. Σύμφωνα πάντα με το ίδιο άρθρο, προκλήθηκε έντονη διαμάχη μεταξύ του Τ/Κ ‘Τμήματος Αρχαιοτήτων και Μουσείων’ και της κατασκευαστικής εταιρείας σχετικά με την παράνομη καταστροφή του Μνημείου Α’ στους Βουνούς με σκοπό να ανεγερθούν πολυτελείς επαύλεις.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Yeni Düzen (05.07.2004), οι ανασκαφές που ξεκίνησαν το 1999 στο κατεχόμενο χωριό Ακανθού, θα συνεχίζονταν κατά το έτος 2004 από τις 28 Ιουνίου μέχρι τις 08 Αυγούστου. Οι ανασκαφές διεξάγονται από το ‘Τμήμα Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης’ του ‘Πανεπιστημίου της Ανατολικής Μεσογείου’ και από ακαδημαϊκούς και φοιτητές από διάφορες χώρες. Το πιο πάνω άρθρο αναφέρει ότι οι ανασκαφές έφεραν στο φως αρχαιολογικά κατάλοιπα τα οποία δείχνουν ότι η θέση αυτή αποτελεί μια από τις πρωιμότερες θέσεις του νησιού. Γίνεται επίσης αναφορά στην προέλευση των πρώτων κατοίκων του νησιού οι οποίοι φέρεται να ήλθαν από την Ανατολία.

Σύμφωνα με εκπομπή στον Τ/Κ ραδιοφωνικό σταθμό Bayrak (05.07.2004) ανακαλύφθηκαν χάλκινα αρχαία αντικείμενα σε πιθάρι στο κατεχόμενο χωριό Γαληνόπορνη. Αναφέρθηκε ότι κάποια από τα αντικείμενα αυτά αποτελούν μοναδικά δείγματα αρχαίας τέχνης παγκοσμίως.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (01.09.2004), κατά τη διάρκεια οικοδομικών δραστηριοτήτων αποκαλύφτηκαν 50 αρχαία αντικείμενα μαζί με ανθρώπινα οστά στο κατεχόμενο χωριό Καζάφανι της επαρχίας Κερύνειας. Το άρθρο αναφέρει ότι το λεγόμενο ‘Τμήμα Αρχαιοτήτων και Μουσείων’ ξεκίνησε αμέσως ανασκαφές οι οποίες έφεραν στο φως δύο αρχαίους τάφους μέσα στους οποίους βρέθηκαν χρυσά δακτυλίδια και γυάλινα αγγεία που χρονολογούνται στην Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (10.09.2004) αποκαλύφτηκε τάφος της Έλληνο-Ρωμαϊκής περιόδου (400 π.Χ.) στην Κερύνεια. Κατά τα λεγόμενα του Figen Caner, ο οποίος δηλώνει αρχαιολόγος, η αρχιτεκτονική του τάφου παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και με την ολοκλήρωση της ανασκαφικής έρευνας ο χώρος θα πρέπει να γίνει επισκέψιμος.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (18.10.2004) ο Bulent Kiziltuman, αρχαιολόγος του ούτω καλούμενου ‘Πανεπιστημίου της Ανατολικής Μεσογείου’, κατά τη διάρκεια αρχαιολογικής επισκόπησης που έκανε στη Μόρφου ανακάλυψε πολύ σημαντικό αρχαιολογικό υλικό. Την επισκόπηση, η οποία θα διαρκούσε τέσσερα χρόνια, ανέλαβαν έξι αρχαιολόγοι, ένας ιστορικός τέχνης, ένας γεωλόγος και ένα άτομο που εξειδικεύεται στη μελέτη κεραμικής. Η επισκόπηση έγινε στα χωριά Λουτρό. Πεντάγυια, Φιλιά, Κυρά, Χρυσηλού, Καλό Χωριό (Καπούτι) και Ασώματος. Στα χωριά Φιλιά, Κυρά, Χρυσηλιού, Καλό Χωριό (Καπούτι) και Ασώματος, εντοπίστηκαν είκοσι τρεις αρχαιολογικές θέσεις. Από τις θέσεις αυτές δεκατέσσερις είναι οικισμοί και εννέα είναι νεκροταφεία. Οι έξι από τις είκοσι τρεις θέσεις μας ήταν εντελώς άγνωστες μέχρι σήμερα ενώ οι υπόλοιπες δεκαεπτά είχαν ανασκαφεί παλαιότερα.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (06.11.2004) η Rosalia Cappenberg, Γερμανίδα κάτοικος της Λαπήθου, συνελήφθη για παράνομη κατοχή αρχαιοτήτων. Κατασχέθηκαν τα εξής αντικείμενα: 16 εκκλησιαστικές εικόνες, 4 θρησκευτικά βιβλία, 1 ξίφος, 48 τμήματα εικονοστασίου, 5 εκκλησιαστικά αντικείμενα, 3 κηροπήγια, 2 τμήματα κηροπήγιων, 2 μπάλες κανονιού, 6 κύπελλα, 1 αμφορέας, 1 μεταλλικό κουτί, 4 οινοχόες, 2 τμήματα από αλάβαστρο, 1 τριπτήρας, 21 αρχιτεκτονικά μέλη και τμήματα από κίονες. Οι εκκλησιαστικές εικόνες χρονολογούνται στο 19ο και 20ο αιώνα.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (12.01.2005) κατά τη διάρκεια έργων για την εγκατάσταση υδρευτικών σωλήνων στο χωριό Άγιος Ανδρόνικος της επαρχίας Αμμοχώστου, αποκαλύφθηκε αρχαίος τάφος 3000 ετών. Την ανασκαφή ανέλαβε το λεγόμενο ‘Τμήμα Αρχαιοτήτων και Μουσείων’. Ανασκάφηκαν τρεις σκελετοί και είκοσι πέντε αρχαία αγγεία χαρακτηριστικά της Γεωμετρικής περιόδου (1050 – 750 π.Χ.). Σύμφωνα με τον Hasan Tekel του λεγόμενου ‘Τμήματος Αρχαιοτήτων και Μουσείων’, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την επαρχία Αμμοχώστου, τα πιο πάνω ευρήματα είναι πολύ σημαντικά διότι μας δίνουν πληροφορίες για μια περίοδο για την οποία δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα.

Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες διενεργούνται παράνομες ανασκαφές στο χωριό Γαληνόπορνη στην Καρπασία, στην περιοχή Λόφος του Βασιλιά. Τις ανασκαφές διενεργεί το ΄Πανεπιστήμιο της Ανατολικής Μεσογείου’ σε συνεργασία με τα Γερμανικά πανεπιστήμια του Tübingen και του Freiberg. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, δόθηκε ανασκαφική άδεια από το παράνομο κράτος της Βόρειας Κύπρου και οι έρευνες επιχορηγηθήκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η συμπεριφορά αυτή είναι καθαρά αντιεπαγγελματική και παράνομη. Οι ανασκαφές διενεργούνται παράνομα και παραβιάζουν τις Παγκόσμιες Συμβάσεις της ΟΥΝΕΣΚΟ (1954, 1970 και 1972) οι οποίες τονίζουν ότι αποτελεί παράνομη πράξη η ανασκαφική έρευνα και κάθε άλλη αρχαιολογική έρευνα σε εδάφη υπό κατοχή.

Στις 7 Σεπτεμβρίου 2005 ο Διευθυντής του Τμήματος Αρχαιοτήτων Κύπρου έλαβε γραπτή κατηγορία σχετικά με την καταστροφή της πολύ σημαντικής Νεολιθικής αρχαιολογικής θέσης του Απόστολου Ανδρέα – Κάστρου. Την καταστροφή αυτή επίσης δημοσίευσε η Τ/Κ εφημερίδα Afrika (13.09.2005). Η Νεολιθική θέση του Απόστολου Ανδρέα – Κάστρου βρίσκεται στο κατεχόμενο ακρωτήρι του Απόστολου Ανδρέα και χρονολογείται στην 6η χιλιετία π.Χ. Είναι η μόνη παραθαλάσσια Ακεραμική Νεολιθική θέση που έχει αποκαλυφθεί στο νησί και υπήρξε πιθανόν οικισμός ψαράδων. Η θέση αυτή δείχνει την προσαρμογή του υλικού πολιτισμού της περιόδου αυτής στο παραθαλάσσιο φυσικό περιβάλλον. Τη θέση κατάστρεψε ο Τούρκικος στρατός με μπουλντόζα. Οι αρχαιότητες ισοπεδώθηκαν και τη θέση τους πήραν οι ιστοί για τις σημαίες της Τουρκίας και του ψευδοκράτους. Η καταστροφή συνεχίστηκε με τη διάνοιξη δρόμου ο οποίος οδηγεί στις σημαίες. Σύμφωνα με το άρθρο της Afrika ο στρατός δεν είχε πάρει άδεια για να αναρτήσει τις σημαίες στο χώρο αυτό. Ο ‘δήμαρχος’ του κατεχόμενου Ριζοκάρπασου Arif Ozbayrak ανέφερε ότι ο ‘δήμος’ του δεν ευθύνεται για την καταστροφή και ότι ο στρατός ζήτησε από αυτούς μπουλντόζες και η κοινότητα απλά τους τις έδωσε. Η καταστροφή της αρχαιολογικής αυτής θέσης έχει διαγράψει μέρος της κυπριακής ιστορίας και φανερώνει την έλλειψη ελέγχου και ευαισθησίας των ‘αρχών’ όσον αφορά την προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (19.10.2005), ο καθεδρικός ναός της Αγίας Σοφίας (τέμενος Selimiye) στη Λευκωσία χρειάζεται επείγουσα συντήρηση. Τα θεμέλια του ναού παρουσιάζουν φθορές και οι τοίχοι φέρουν ραγίσματα. Επιπλέον το κτίριο παρουσιάζει φθορές λόγω υγρασίας. Σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα Hassan Erhan οι εργασίες συντήρησης θα πρέπει να ξεκινήσουν άμεσα αλλιώς μέσα στα επόμενα 50- 60 χρόνια ο ναός θα καταρρεύσει. Επίσης αναφέρει ότι ο ναός της Αγίας Σοφίας είναι ένα πολύ σημαντικό μνημείο και δεν έχει τύχει της πρέπουσας φροντίδας. Τονίζει ότι το πρώτο πρόβλημα που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί είναι αυτό της υγρασίας. Τέλος, αναφέρει ότι η συντήρηση που έγινε στο μνημείο κατά τη δεκαετία του 1970 από έναν Ιταλό αρχιτέκτονα περιορίστηκε στα θεμέλια του ναού. Ο Ιταλός αυτός συντηρητής εργαζόταν τότε για το Τμήμα Αρχαιοτήτων.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Afrika (06.11.2005) στα χωριά Τρίκωμο και Βουκολίδα της Καρπασίας, παρατηρείται καταστροφή αρχαιοτήτων εξ αιτίας διαφόρων κατασκευαστικών έργων. Το άρθρο αναφέρει ότι μια πολύ σημαντική νεκρόπολη της εποχής του Σιδήρου χρησιμοποιείται ως σκουπιδότοπος και ότι μια εκκλησία με την ονομασία Απαγού κατεδαφίζεται.

Σύμφωνα με άρθρα των Ε/Κ εφημερίδων Ο Φιλελεύθερος και Πολίτης (09.11.2005) τα οποία παίρνουν τις πληροφορίες τους από άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Afrika, το κάλυμμα της μεσαιωνικής σαρκοφάγου της ηγουμένης Eschive de Dampierre το οποίο βρισκόταν κάτω από την ανατολική καμάρα της Αρμένικης εκκλησίας (Notre Dame de Tyre) στην οδό Βικτωρίας στη νεκρή ζώνη της Λευκωσίας κοντά στην Πύλη Πάφου, έχει βανδαλιστεί. Η εκκλησία αυτή ανήκε στο γυναικείο μοναστήρι των Βενεδικτίνων της Λευκωσίας και χρονολογείται στις αρχές του 14ου αιώνα.

Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες η ψευδο- αστυνομία συνέλαβε τον Mehmet Ali Ilkman αφού βρήκε στην οικία του μεγάλο αριθμό (500) αρχαιοτήτων μεγάλης αξίας. Ο Τ/Κ Ιlkman είναι γνωστός για τις δραστηριότητές του και υπήρξε μέλος της TMT (Turkish Resistance Organisation). Στις αρχαιότητες αυτές συμπεριλαμβάνονται και αρχαίοι αμφορείς, διάφορα έγγραφα της Οθωμανικής περιόδου που φέρουν τις σφραγίδες διαφόρων Σουλτάνων, 201 εκκλησιαστικά χειρόγραφα του 17ου αιώνα, τρία ξυλόγλυπτα βημόθυρα, άλλα αντικείμενα που φέρουν τις υπογραφές διάφορων Σουλτάνων, ένα άγαλμα του Χριστού και διάφορα άλλα αντικείμενα. Κατά την έρευνα στην οικία του βρέθηκαν επίσης δύο όπλα και πυρομαχικά. Σχετικά με την ίδια υπόθεση συνελήφθη και ο φοιτητής Zeki Sezener. Και τα δύο πιο πάνω άτομα κατηγορούνται για παράνομη κατοχή αρχαιοτήτων.

Σύμφωνα με άρθρο της Τ/Κ εφημερίδας Kibris (04.07.2006) ανακαλύφθηκε τάφος με πλούσια κτερίσματα σε λόφο που βρίσκεται μεταξύ των χωριών Βατυλή και Σίντα στην επαρχία Αμμοχώστου. Ο τάφος εντοπίστηκε κατά τη διάρκεια εργασιών κατασκευής δρόμου από ιδιωτική εταιρεία. Σύμφωνα με τον Hasan Tekel, υπεύθυνο του λεγόμενου ‘Τμήματος Αρχαιοτήτων και Μουσείων’ στην επαρχία Αμμοχώστου, ο τάφος χρονολογείται στην Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο. Παρόλο που ο τάφος καταστράφηκε από τα έργα των βαρέων οχημάτων που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του δρόμου, το ‘Τμήμα Αρχαιοτήτων και Μουσείων’ κατάφερε να διασώσει διάφορα ευρήματα μεταξύ των οποίων και πέντε λίθινες σαρκοφάγους διάφορων μεγεθών, ένα χρυσό ενώτιο (σκουλαρίκι), είκοσι ένα χάλκινα νομίσματα, είκοσι πήλινους λύχνους, χάντρες, μυροδοχεία, χάλκινα βελόνια, ένα βελόνι από ελεφαντοστό, αμφορείς, διάφορα άλλα αγγεία αλλά και ανθρώπινους σκελετούς.

ΥΠΟΘΕΣΗ AYDIN DIKMEN

Στις 10 Οκτωβρίου 1997 η αστυνομία του Μονάχου, ενεργώντας βάσει πληροφοριών που πήρε από την Αστυνομία Κύπρου, συνέλαβε τον Aydin Dikmen, 60χρονο Τούρκο ο οποίος διέμενε στο Μόναχο. Αφού τον κατέδωσαν οι συνεργάτες του, βρέθηκαν στο διαμέρισμα του Dikmen κλεμμένα εκκλησιαστικά αντικείμενα και άλλες αρχαιότητες. Υποψίες για την παράνομη δραστηριότητα του Dikmen υπήρχαν για πολλά χρόνια.

Κατά την έρευνα ανακαλύφθηκε μεγάλος αριθμός αντικειμένων, μεταξύ άλλων και δύο εκκλησιαστικές εικόνες του 14ου και 16ου αιώνα οι οποίες προέρχονταν από το μοναστήρι του Αγίου Χρυσοστόμου στον Κουτσοβέντη, αλλά και τριάντα περίπου τοιχογραφίες που χρονολογούνται στα τέλη του 15ου αιώνα από το μοναστήρι του Χριστού του Αντιφωνητή κοντά στο χωριό Καλογραία. Τα δύο αυτά μοναστήρια βρίσκονται στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου. Κατά την έρευνα βρέθηκε επίσης και το εξαφανισμένο ψηφιδωτό από την εκκλησία της Παναγίας Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη, το οποίο χρονολογείται στο 6ου αιώνα και απεικονίζει τον Άγιο Λουκά. Ανάμεσα στα ευρεθέντα αντικείμενα ήταν επίσης και αρχαία χειρόγραφα και αρχαιότητες που προέρχονται από σημαντικές αρχαιολογικές θέσεις, μουσεία και ιδιωτικές συλλογές. Οι διαδικασίες για τον επαναπατρισμό των θησαυρών αυτών έχουν ήδη ξεκινήσει από την Κυπριακή κυβέρνηση.