Τα «Φυλακισμένα Μνήματα» αποτελούν έναν από τους πιο ιερούς και ιστορικά φορτισμένους χώρους της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας. Βρίσκονται στις Κεντρικές Φυλακές της Λευκωσίας και αποτελούν το τελευταίο καταφύγιο για 13 ήρωες της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (Ε.Ο.Κ.Α.), οι οποίοι θυσίασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια του ένοπλου αγώνα για την απελευθέρωση της Κύπρου από την βρετανική αποικιοκρατία και την ένωση με την Ελλάδα, μεταξύ 1955 και 1959. Αυτός ο χώρος, γεμάτος από θυσία, αξιοπρέπεια και αγώνα, εξακολουθεί να συγκινεί και να εμπνέει κάθε επισκέπτη.
Από τους 13 ήρωες που βρίσκονται ενταφιασμένοι στα «Φυλακισμένα Μνήματα», εννέα εκτελέστηκαν με απαγχονισμό από τους Βρετανούς. Οι Βρετανοί αποικιοκράτες, φοβούμενοι τις λαϊκές αντιδράσεις και εκδηλώσεις που θα μπορούσαν να συνοδεύσουν τις κηδείες τους, αρνήθηκαν να παραδώσουν τις σορούς των εκτελεσθέντων στις οικογένειές τους. Αντίθετα, επέλεξαν να τους θάψουν στο κοιμητήριο των φυλακών, προσπαθώντας έτσι να περιορίσουν την αντίδραση του κυπριακού λαού. Αυτή η απόφαση, όμως, δεν κατόρθωσε να μειώσει την ένταση του αγώνα και το πάθος για ελευθερία, αλλά αντίθετα ενίσχυσε τη λαϊκή αντίσταση και την αποφασιστικότητα για την επίτευξη των εθνικών στόχων.
Οι εννέα νέοι, ηλικίας 19-24 ετών, εκτελέστηκαν με τη σειρά που ακολουθεί:
Στις 10 Μαΐου 1956, απαγχονίστηκαν οι Μιχαήλ Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου. Ήταν οι πρώτοι που εκτελέστηκαν από τους Βρετανούς, δίνοντας το στίγμα της σκληρότητας της αποικιοκρατίας και προκαλώντας κύμα οργής και συγκίνησης στην κυπριακή κοινωνία.
Στις 9 Αυγούστου 1956, ακολούθησαν οι Ανδρέας Ζάκος, Ιάκωβος Πατάτσος και Χαρίλαος Μιχαήλ. Η εκτέλεση αυτών των τριών νέων αποτέλεσε ένα ακόμα χτύπημα στον αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α., ενισχύοντας όμως παράλληλα το αίσθημα του καθήκοντος και της αλληλεγγύης μεταξύ των αγωνιστών και του λαού.
Στις 21 Σεπτεμβρίου 1956, απαγχονίστηκαν οι Μιχαήλ Κουτσόφτας, Στέλιος Μαυρομάτης και Ανδρέας Παναγίδης. Οι θυσίες αυτών των νέων έγιναν σύμβολα της αντίστασης και της αφοσίωσης στον αγώνα για την ελευθερία.
Στις 14 Μαρτίου 1957, απαγχονίστηκε ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ο οποίος έγινε ο νεότερος μάρτυρας της Ε.Ο.Κ.Α. και σύμβολο της εφηβικής αφοσίωσης και θυσίας. Το όνομά του συνδέθηκε με τη γενναιότητα και την αγνότητα του αγώνα.
Στα «Φυλακισμένα Μνήματα» αναπαύονται επίσης τέσσερις ακόμα ήρωες της Ε.Ο.Κ.Α., οι οποίοι είτε έπεσαν στο πεδίο της μάχης είτε πέθαναν από τραυματισμούς. Αυτοί είναι οι Μάρκος Δράκος, Γρηγόρης Αυξεντίου, Στυλιανός Λένας και Κυριάκος Μάτσης. Αυτοί οι ήρωες, αν και δεν εκτελέστηκαν με απαγχονισμό, ενταφιάστηκαν στα «Φυλακισμένα Μνήματα» λόγω της εξέχουσας θέσης τους στον αγώνα.
Οι Άγγλοι, με την απόφασή τους να θάψουν τους ήρωες στις φυλακές, προσπαθούσαν να αποτρέψουν τη δημιουργία σημείων λατρείας και αντίστασης. Ωστόσο, ο χώρος αυτός έγινε τελικά ένας τόπος ιερός για τους Κυπρίους, ένας χώρος μνήμης και περισυλλογής, όπου τιμάται η θυσία για την ελευθερία.
Τα «Φυλακισμένα Μνήματα» αποτελούν σήμερα έναν τόπο προσκυνήματος για τους Κυπρίους και για όλους όσοι τιμούν την ελευθερία και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Οι ιστορίες των ηρώων που θυσιάστηκαν εκεί αποτελούν φωτεινό παράδειγμα θάρρους και αυτοθυσίας, υπενθυμίζοντας σε όλους μας το υψηλό τίμημα της ελευθερίας.